Disclaimer
Hieronder is een vertaalde tekst in originele vorm (schrijfwijze naar typletters) en in moderne vorm te lezen. Beide vertalingen zijn grotendeels tot stand gekomen door gebruik te maken van AI computersystemen. Dit levert een ogenschijnlijk goed resultaat op, maar er moet in gedachten gehouden worden dat deze systemen niet foutloos zijn. De grove lijnen van de teksten zijn goed (voor zover ik heb kunnen controleren), maar in de details kunnen fouten schuilgaan. Houdt hier dus rekening mee en controleer eventueel zelf deze details. Oorspronkelijke bronnen kunnen desgewenst via info@hartstreek.nl opgevraagd worden.
Door de enorme hoeveelheid archiefmateriaal is een complete controle van inhoudelijke fouten nagenoeg onmogelijk, zonder dat dit resulteert in een zeer grote vertraging van dit vertaalproject. Vandaar mijn keuze deze bronnen inclusief eventuele gebreken beschikbaar te stellen.
Originele tekst
280 – Acte van openbare aanbesteding door hoofdingelanden, dijkgraaf en heemraden van vijzel voor de wipmolen met het wiel en binkelaar staande op Butteroord. 1642
1642 – Den 6en January, Vesteck vant maken van een Schroff ofte vijsel Met het wiel ende bonckeelaer Ende Moolen op Butter oort
van StarnMeer
Condysyt ende voorwaerde waer nae dea heeren hooft Ingelanden Dijckernaeff ende heemraden willen besteeden een schroeff oft vijfel van een wip Moolen Met het wiel ende bonckelair daer by staende op Butter Oort genaemt dee Ruyge Moolen.
Inden Eersten sal den aennemer gehouden wesen toe maken een eijne Spil die lanck sal moeten sijn twee a Drie ende dartich voeten ende dick twintich a een en twintig duijm ende dat tee Maken pouthout sonder enijge waen ofte blessicheijt aen tee laten hier Intee maken achtien a twintich trappen ofte scheppen soo veel alsmen verstaen sal nodich tee sijnd sullen lanck moeto wesen omtrent twintich duijm buijtenr wercken ofte bedijten dee Spil Makende tee samen vyff voet conte ofte sirckels ende sullen dese trappen ofte scheppen moeten gemaeckt werden van goede gave prudijse deelen die dick sullen sijn 1½ duijm ofte meer sonder enich waen ofte spint dee selve wel ende behoorlijck vast tee Maken tee weten inde spil met een taeye dubbelde Middelnagel en over vant in malkander met twee spycken soo groot ende lanck als nade breete vande crappen sat vereyschen Met ijseren vanden affter dee orappen ront naden Sirckel geset dick ende breet naden eyd vant werck met een taeije spijker door elcke crap omgeleijt
Int onder ende vande voorschreven spil sal den aennemer gehouden wesen tee maken een ijseren pen die dick sal wesen 3½ a vier du ende lanck omtrent vie voet naden eyr vant werck dee selve behoorlijck inden Spil in tee laten ende met twee bonts Truijsweechs Doorden spel geslooten oock met vier veeren wel vast gewelt Int ende vanden Spil Ingelaten met een taije gewelde bant ont endt vanden spil van een Staff dicke wel vast beset ende een hals aent booven endt vande crappen soo dick als den voorschreven Spil oock wel behoorlij Met goede taeije scheenen ingeleijt naet behooren met taxe tae je buijchbanden besest en omgeleyt.
Noch aende boopen ende onder enden vande crappen met lange Eodune ijseren bordtyes aen Malcander geslooten om also dee enden wel tee besetten voort uijt wijcken ende onderste remel crappij me 3 hante ijseren sticky te besetten hoolanck en dick als de crappen selfs sijn.
Vant wiel
Item dit voorschreven will sal groot wesen ƒ5½ a ses voet met vier Cruijs armen pleyen ende vellingen dich ende breet naet behooren Met ses en twintich coemmen daer in oft soo veel Min ofte meel als vereysschen sal van goet drooch Mispelen hout ende dat Met behoorlycke bordis ende nayels vast geslooten naeren eijr vant werck ende sal moeten gemaeckt werden van goet naeff eijken ende ijpen hout.
Dee bonckelaer
Den bonckelaer mede van gelijcken met vier Cruijs armen ploijen ende pellingen Dick ende breet staden eijs met achtien halve Staven ofte kammen daer in een min ofte meer van goet drooch Mispelen hout oock Met behoorlijke bordt ende nagels vast geslooten en sal groot wesen omtrent vier voet als voiren van voet gaeff eijcken ende ijpen hout.
Den aennemer sal hier toe moeten leveren alle houtwerck ende ijser werck ende sal alles wesen goet gaeff hout sonder vierich resolmich waen ofte onbehoorlijck spintcant oock het ijserwerck van goet taeij sweetse ofte ander ijser.
Ende sal dit voorschreven werck loffbaerlyk opgemaecht sijn binnen den tijt van Deswelen opde voete van tien gulden ende Noch acht dagen daer, Wee tee verloueren twintich Wee tee verloueren twintich gulden ende voorts toe besteden, of Dijverment tot Boste vanden nennemen ende sal dee betalinge hier van geschieden als het werck opgemaeckt ende op genomen sal fijn.
Den aennemer sal gehouden wesen tee halen van dit voorschreven werck een besteck ende daer voor tee betalen vier en twintich Stuijvers.
Een 9 Junijns Is Dit voorschreven arbeijts loon van dese reijsel ofte Schroeff Met het wiel ende bouckel aen besteet tee Matien aen Jan Willemsen Hoeck voor dee somma van tuegentich Cacoldus gulden.
1643 – den 2en augustus
Condijsar als vooren
Tee maken dee schroeff ofte vijsel doe hout ofte back daer doe In leijt het wiel ende bonckelaer aller gangbaer ende klaer toe leveren het gat tee graven dee spil tee Lasken ende dee stoel tee Manen en heyen oock onder dee groot tee hepen daert nodich sal sijn en terstuetten poort affter uyt salien voorts het oude tegenwoordijne gaende en Staendee wesen daer uijt toe nemen als vach ende waterloop ende andersins all tgeene daer nen dexendeert ende tselve hout daer toe tee gebruycken dat bequaem is soo tot deen root Schoeyenen als andere dee malen weder toe verloeren ende het gaende werck wederom tee beschieten als dee preenen Moolen tegenwoordich gedaen In zee besteeders sullen haer haer heur hebben off Syr alle dee drawe Met ijsere willen van affteren beslaen ofte een reedeelte.
Ende sal dit voorschreven werck Loffentlick Moeten op gemaeckt syn den 20en september opde boete tien gul. en noch acht dagen daer nae noch niet oppemaeckt Sijnde tee verleveren twintich gulden daer en booven ende voorts tee besteden op Dienen tot koste van aennemt doch soo dit voorschreven werck acht dagen eerder gemaect Is sal den aennemer winnen booven syn bedongen gelt tien gulden.
Deze betalinge Sal geschieden als het werck op gemackt is.
Ende is aennemer geworden Jan Willemsen Hoeck voor dee Somma van tweehondert ende vijff en twintich gulden en bij hem geonderteykent actom als booven.
Merck
Dit is ? Jan Willemsen Hoeck bij hem Seilf gestelt
Gemoderniseerd
280 – Acte van openbare aanbesteding door hoofdingelanden, dijkgraaf en heemraden van vijzel voor de wipmolen met het wiel en binkelaar staande op Butteroord. 1642
6 januari 1642 – Specificaties voor het maken van een Schroef of Vijzel met Wiel en Bonkelaar, en Molen op Butteroort van Starmeer
Voorwaarden en Specificaties waaraan de heren hoofdingelanden, dijkgraaf en heemraden willen voldoen voor de aanbesteding van een schroef of vijzel van een wipmolen met bijbehorend wiel en bonkelaar, op Butteroort genaamd “de Ruyge Molen“.
De aannemer moet een hoofdas maken die 32 tot 33 voet lang is en een diameter van 20 tot 21 duim heeft. Dit moet van goed hout gemaakt worden zonder enige scheuren of gebreken. Hierin moeten 18 tot 20 treden of schoppen geplaatst worden, elk ongeveer 20 duim lang buitenwerks. Deze treden moeten stevig bevestigd worden in de as met dubbele ijzeren nagels en goed vastgeklemd met twee spijkers per trede. Ijzeren ringen moeten rond de cirkel van de schroef worden geplaatst, stevig vastgezet met een spijker door elke trede.
De onderkant van de as moet een ijzeren pen hebben die 3,5 tot 4 duim dik en ongeveer 4 voet lang is. Deze pen moet stevig in de as worden bevestigd met twee bouten en vier veren. De pen moet ingesloten worden met een stevige ijzeren band aan het uiteinde van de as.
De bovenkant van de as moet voorzien zijn van een kraag van dezelfde dikte als de as zelf, stevig vastgezet met goede, stevige scheenbeugels.
Bovendien moeten de boven- en onderkanten van de schroefbladen met lange, stevige ijzeren strips aan elkaar worden bevestigd om de uiteinden goed te verstevigen en te voorkomen dat ze uitwijken. De onderste schroefbladen moeten met drie ijzeren stangen worden vastgezet, die even lang en dik moeten zijn als de schroefbladen zelf.
Het wiel
Het genoemde wiel moet een diameter van 5½ tot 6 voet hebben, met vier kruisarmen die stevig en breed genoeg zijn volgens de eisen. Het moet 26 kammen bevatten, of zoveel als nodig is, gemaakt van goed gedroogd mispelhout, en stevig vastgezet met de juiste planken en spijkers. Het wiel moet gemaakt zijn van goed, droog eiken- en iepenhout.
De bonkelaar
De bonkelaar moet eveneens vier kruisarmen hebben en stevig en breed genoeg zijn volgens de eisen, met achttien halve staven of kammen erin, of zoveel als nodig is, gemaakt van goed gedroogd mispelhout. Het geheel moet stevig vastgezet worden met de juiste planken en spijkers, en een diameter hebben van ongeveer vier voet, gemaakt van goed eiken- en iepenhout.
De aannemer moet al het hout- en ijzerwerk leveren, en alles moet gemaakt zijn van goed hout zonder gebreken of slecht spinthout. Het ijzerwerk moet van goed taai Zweeds of ander ijzer zijn. Dit werk moet goed voltooid zijn binnen twaalf weken op basis van tien gulden, met nog acht dagen extra, anders zal een boete van twintig gulden worden opgelegd. De betaling zal plaatsvinden wanneer het werk voltooid en goedgekeurd is.
De aannemer moet ook een bestek van dit werk verkrijgen en daarvoor 24 stuivers betalen.
Op 9 juni is het arbeidsloon voor deze vijzel of schroef met het wiel en de bonkelaar gegund aan Jan Willemsen Hoeck voor de som van twintig Carolus gulden.
1643 – 2 augustus
Als voorheen geconditioneerd.
Om te maken de schroef of bout van hout of bak daar in ligt het wiel en het bonkelaar van alle gangbaarheid en klaarheid om te leveren, het gat te graven voor de spil, te lassen en de stoel te maken, en ook onder de grote steunen die nodig zullen zijn, en de poort aan de achterkant te ondersteunen, verder het oude tegenwoordige werk te behouden zoals de vang en de waterloop en alles wat nodig is, en hetzelfde hout te gebruiken dat geschikt is zowel voor het repareren als voor andere doeleinden die weer verloren kunnen gaan, en het bewegende werk weer te beschieten zoals de eerder genoemde molen momenteel wordt gebruikt door de bestuurders, zullen zij hun haar hebben of zij allen zouden vanaf de achterkant beslagen zijn met ijzer of een deel ervan.
En dit voornoemde werk moet openlijk opgemaakt zijn tegen 20 september op straffe van tien gulden, en nog acht dagen daarna niet opgemaakt zijnde, nog eens twintig gulden erbovenop te betalen, en verder te besteden aan diensten tot kosten van de aannemer, maar als dit voornoemde werk acht dagen eerder gedaan is, zal de aannemer boven zijn bedongen geld tien gulden winnen.
Deze betaling zal plaatsvinden wanneer het werk is voltooid.
En de aannemer is Jan Willemsen Hoeck geworden voor het bedrag van tweehonderdvijfentwintig gulden, en door hem persoonlijk ondertekend als boven.
Merk / Handtekening
Dit is Jan Willemsen Hoeck, door hemzelf neergezet.
0 reacties