Paleozoicum

550 miljoen jaar geleden

 

 De geschiedenis van de aarde wordt ingedeeld in geologische tijdperken…

Volgens de gangbare wetenschappelijke inzichten is onze planeet ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Het grootste deel van het oppervlak van Nederland is minder dan 2,6 miljoen jaar oud en is gevormd in de laatste (en huidige) geologische periode; het Kwartair. De toplagen van Nederland zijn dus relatief bezien ‘piepjong’.

Afbeelding 1 – Vereenvoudigde geologische tijdschaal op basis van de International Chronostratigraphic Chart (2012).

De grenzen tussen de tijdperken – of era – zijn gekozen aan de hand van belangrijke geologische gebeurtenissen. Zo begint het Paleozoïcum met het ontstaan van zeer veel levensvormen aan het begin van het Cambrium. Het Mesozoïcum en het Cenozoïcum beginnen beide na het massaal uitsterven van veel levensvormen, aan het einde van respectievelijk het Perm en het Krijt.

Van de eerste 4 miljard jaar van het bestaan van de aarde is de “positie van Nederland” niet bekend. Onderzoekers hebben tot nu toe tot 550 miljoen jaar geleden kunnen reconstrueren waar ons landje zich ongeveer heeft bevonden.

Op dat moment namelijk was het onderdeel van het micro continent Avalonia, waar toe ook zuidelijk Ierland en zuidelijk Engeland, België, noordelijk Duitsland en de oostelijke delen van de Verenigde Staten en Canada behoorden. De positie was zo ongeveer op de zuidpool. Dat wat op dat moment het grond-oppervlak was van ons land, ligt tegenwoordig in de zeer diepe ondergrond. Zó diep zelfs, dat deze hier nooit zijn aangeboord.

Dit heeft vooral te maken met het feit dat Nederland en de aangrenzende Noordzee  al meer dan 500 miljoen jaar een dalingsgebied is.

Afbeelding 2 – Situatie continenten 550 miljoen jaar geleden.

Afbeelding 3 – Samenstelling van het microcontinent Avalonia.

Afbeelding 4 -Situatie continenten 460 miljoen jaar geleden. Het midden-Ordovicium.

Ongeveer 490 miljoen jaar geleden brak Avalonia los van het veel grotere continent Gondwana en begon naar het noorden te bewegen. Zo’n 60 miljoen later is het micro-continent tegen de continenten Laurentia en Baltica aan gebotst. Deze vormen daardoor het nieuwe continent Euramerika. De botsingen veroorzaakten enorme gebergten, oranje gemarkeerd in afbeelding 5.

 Afbeelding 5 – De Caledonische orogenese.

In het Carboon (ongeveer 300 à 350 miljoen jaar geleden) botste eerst de archipel Armorica en later het continent Gondwana tegen de zuidzijde van Avalonia. Hierdoor ontstonden weer nieuwe gebergten. Bovendien waren bijna alle continenten nu weer bij elkaar en vormen het nieuwe supercontinent Pangea.

 Afbeelding 6 – De vorming van Pangea, zo’n 310 miljoen jaar geleden

Nederland lag op dat moment ongeveer op de evenaar. Deze ligging, gecombineerd met een gunstig klimaat, maakte een weelderige plantengroei mogelijk. Hierdoor konden zich dikke veenpakketten vormen, die tegenwoordig nog diep in de Nederlandse ondergrond zijn terug te vinden in de vorm van een 100 meter dikke laag steenkool.

 Afbeelding 6 – De vorming van Pangea, zo’n 310 miljoen jaar geleden

Het totaal aan afzettingen uit het laat Carboon (in Nederland ook wel het Selesiën genoemd) is in Nederland plaatselijk wel 5,5 kilometer dik. Hiermee is het dikker dan alle afzettingen uit de miljoenen jaren erna samen.

 Afbeelding 7 – Doorsnede van Nederland en het bijbehorende deel van de Noordzee.

Lees verder op de pagina over het Mesosoicum

Bronvermelding

Archeologisch Bureauonderzoek Starnmeerpolder
Onderzoek in verband met de geplande dijkverzwaringen om de Starnmeer, in opdracht van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Gekende Landschappen (2018-2022)
Geactualiseerde informatiebundel over landschapstypen en gewenste en ongewenste ontwikkelingen in het buitengebied van de gemeenten Castricum en Uitgeest.

Wikipedia over het Weichselien

Geologie van Nederland
Over het Holoceen

Aardkundige monumenten Noord-Holland
Een overzicht van het Aardkundig Erfgoed in de provincie aan de hand van historische prenten

Provinciale atlas
Collectie prenten en kaarten van de provinciale Atlas Noord-Holland

Zicht op het oer-IJ
Plan van Aanpak, Geopark Oer-IJ in oprichting

Dijken, linten en paden in Zaanstad
Cultuurhistorische Verkenning Historische dijken, linten en paden gemeente Zaanstad

Geplaatst op: 17 mei 2021
Martijn Jongens
Categoriën: Uncategorized

0 reacties