bron: logephoenix.nl
De Vogel Phoenix in de Starnmeer
Sinds de nazomer van vorig jaar prijkt aan de Middelweg in de Starnmeer het standbeeld van “de vogel Phoenix”, wat voordien het voorerf van de boerderij in de zuidwesthoek van deze polder, tegenover de Stierop, sierde. De uitbeelding van de legendarische vogel is in 1917 gemaakt door de timmerman van Markenbinnen, Jan Pieter Rol.
Behalve timmerman was J.P. Rol ook secretaris van het waterschap Starnmeer en Kamerhop. Hij was de vader van onder meer mevrouw A. Rijkes-Rol die thans woont in een van de flatjes van “De Stern”, bij de “Mieuwijdt” in Graft.
Mevrouw Rijkes kan zich nog goed herinneren dat haar vader de vogel modelleerde, van cement. “Hij had er een vreselijk werk aan en mijn moeder mopperde naderhand op hem, dat hij er zo weinig voor had gevraagd. Maar Pa vond dat niet zo belangrijk. Ik meen dat hij er f 25 voor heeft gehad. Ik heb hem zelf nog geholpen met het maken van de veren. Met een aardappelmesje werd de vorm ervan uitgekrabd in het cement”.
De vogel Phoenix in 1992
J.P. Rol heeft uiteraard geen model van een phoenix voor ogen gehad. Hij had wellicht ook geen idee hoe die legendarische vogel er uit moet hebben gezien. Het model waarnaar hij werkte is dan ook meer dat van een mantelmeeuw, terwijl de ring die de vogel in zijn snavel houdt aan de fantasie van de maker zal zijn ontsproten. In de phoenix-legende komt die althans niet voor.
Volgens deze legende was de phoenix een Arabische of Assyrische vogel, die ook in Egypte gesignaleerd zou zijn. Het dier zou leven van wierook en sap van amoom, een specerij-achtige plant, en had tussen bek en staart 50 orgelpijpen. Daarmee zou hij in zijn stervensuur welluidende muziek voortbrengen. Vervolgens zou hij zo snel met de vleugels klappen dat een door hem zelf gebouwde brandstapel vlam zou vatten, waardoor hij zichzelf zou offeren aan de zon om uiteindelijk, schoner dan tevoren, weder te keren uit zijn as.
Om dit laatste ging het bij de naamgeving van de boerderij aan de Starnmeerdijk. Deze is drie jaar geleden, in de mei-maand verbrand. Ze had een fraaie voorgevel. Deze boerderij dateerde uit 1907 en was verrezen op de plaats waar ook voor dien al een “huismanswoning” had gestaan. De fraaiere en modernere herbouw was in de plaats gekomen, wegens brand, van de eerdere woning. Echter, het lijkt erop dat hier sprake is geweest van een herhaling der geschiedenis want… met zekerheid kan worden aangetoond dat al in 1812 op diezelfde plek een woning heeft gestaan met de naam “De Vogel Phoenix”.
In een desbetreffend artikel citeert mr. J. Belonje in “De Speelwagen” 4e jaargang (1949) blz.51, een testament wat op 25 juni 1812 werd verleden voor notaris G. de Heer Cz. te Alkmaar, van de comparant “Jacob Groot, Bouwman, wonende in de Starnmeer, onder de jurisdictie van Akersloot, Canton Alkmaar no. 1 op de Huismanswoning genaamd de Vogel Phoenix gemerkt no. 12 ziek te bedde leggende in een vertrek genaamd de Opkamer, zijn uitzicht hebbende op de Starnmeers Dijk…”
Aan die boerderij was al een sage verbonden, volgens welke de boerderij heel lang geleden door een boze dienstbode in brand was gestoken. Dit om de sporen van een door haar gepleegde diefstal onzichtbaar te maken. De boerderij zou daarna schoner zijn herbouwd en dit zou de oorspronkelijke verwijzing naar de legendarische arabisch-assyrische zonnevogel-met-de-orgelpijpen zijn geweest. De oorsprong van dit verhaal bestaat uit louter overlevering; bewijzen zijn er niet, maar dat hoeft de waarheid ervan niet in de weg te staan. Gastdagen waren van oudsher vaak de plaats van zulke mondelinge overleveringen.
Een merkwaardigheid is overigens dat in het genoemde testament de comparant Jacob Groot heette. De bewoner/eigenaar van de drie jaar geleden verbrande boerderij heet eveneens Jacob Groot. Voluit: Jacob Pieter Groot. En dat is eveneens merkwaardig, doordat in een akte van transport (verkoop) van het betreffende perceel Starnmeers land, in 1685, als getuige van de verkoop optrad een zekere Jacob Pietersz. Groot in zijn kwaliteit van heemraad van de Starnmeer. In hoeverre hier sprake is van verwantschap tussen beide Jacobs heb ik (nog) niet kunnen nagaan. Misschien komt dat nog eens.
Het betreffende perceel land in de uiterste zuidwesthoek van de Starnmeer was bij de verkaveling op 27 augustus 1643 bij loting toegevallen aan Willem van Ruytenburgh, Heer van Vlaardingen (een van de hoofdfiguren op Rembrandt’s “Nachtwacht” uit 1642). Hij was schepen en raad van Amsterdam. Hij overleed in 1652, waarna zijn zoon Jan van Ruytenburgh de kavel land (en die ernaast) erfde. Deze verkocht het land op 7 mei 1685 aan de schout van De Rijp, Jacob Fransz., die ook dijkgraaf van de Starnmeer was en wiens naam voorkomt op een van de gebrandschilderde ramen in de grote kerk van De Rijp. Hierna is dit land met de behuizing althans tot 1812 nimmermeer verkocht, doch alleen door vererving in andere handen overgegaan. Totdat Jacob Groot in zijn sterfjaar (1812) de boerderij bij testament vermaakte aan zijn huisvrouw Neeltje Jansdochter Olof.
De legendarische vogel intussen is vorig jaar door Pieter Peek losgezaagd van zijn fundament en met voetstuk en al verplaatst naar de huidige plek aan de Middelweg in de gemeente Akersloot. Daar symboliseert hij wederom een fraaiere en opnieuw modernere nieuwbouw: de “huismanswoning” van de familie Jacob Pieter Groot. Misschien komt hij ooit nog in de gemeente Graft-De Rijp te staan. Maar daartoe hoeft hij niet meer te verhuizen. Voltrekking van wijziging der gemeentegrens, zoals al lang in de pen, is dan voldoende.
Door Rembrandt – Web Gallery of Art: Afbeelding Info about artwork, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15417303
Willem van Ruytenburg is de heer in goudkleurig pak.
Geschreven door Cor Booy
Bron: Mr. J.Belonje “De Vogel Phoenix” in “De Speelwagen” 1949 blz. 48 e.v. uit Hoogcarspel’s Rijper Courant
Gepubliceerd in de Nieuwe Chronyke; 1 juni 1992.
0 reacties